ทำไมครอบครัวธุรกิจชั้นนำที่มีวิสัยทัศน์จึงให้ความสนใจกับการทำข้อตกลงในครอบครัว หรือที่เราเรียกว่า ธรรมนูญครอบครัว (Family Charter) ทุกคนเป็นห่วงอะไรกัน? ในขณะที่ครอบครัวเรายังรักกันดี การทำงานก็ราบรื่น ถึงแม้จะมีปัญหากันบ้าง แล้วอะไรคือความเสี่ยงที่ธุรกิจครอบครัวจะต้องเจอ? อะไรคือความขัดแย้งที่หลายคนคาดไม่ถึง?
ความขัดแย้งของธุรกิจครอบครัวเกิดขึ้นได้ตลอดเวลา เริ่มตั้งแต่เมื่อมีสมาชิกครอบครัวเข้ามาทำงานในธุรกิจ และอาจเกิดต่อเนื่องไปไม่รู้จักจบจักสิ้น การทำธุรกิจเหมือนการทำสงครามเพื่อเข้าช่วงชิงความได้เปรียบทางการตลาด เป็นการทำสงครามเพื่อสู้รบกับคู่แข่งต้องใช้สัพพะกำลัง งบประมาณ มันสมอง เพื่อผลตอบแทนที่ได้รับคือ ความมั่งคั่ง การเจริญเติบโตของธุรกิจ ลำพังการสู้รบกับคู่แข่งทางการค้าก็ว่ายากและสาหัสพอแล้ว แต่ถ้าต้องมาเจอสงครามภายในองค์กร และภายในครอบครัวด้วยแล้วจะยิ่งต้องใช้พละกำลังเพิ่มขึ้นเป็นหลายเท่า มันสมองที่ไว้คิดต่อกรกับคู่แข่งกับต้องมาคิดต่อกรกับคนภายในครอบครัว ใช้ไหวพริบชั้นเชิงเพื่อชิงความได้เปรียบ ลูกต้องต่อสู้กับพ่อทางด้านความคิด เป็นการต่อสู้ระหว่างประสบการณ์ของพ่อกับความรู้ที่ได้ร่ำเรียนมาของลูก ๆ ผลประโยชน์ระหว่างพี่น้อง ความอาวุโส เขย สะใภ้ เครือญาติ ความคิดที่หลากหลาย ความไม่ลงรอยกัน ฯลฯ
สงครามภายในครอบครัวเกิดขึ้นได้ทุกเวลา และเป็นสงครามที่มีความแตกต่างจากสงครามภายนอกทางธุรกิจอย่างมาก เพราะมันมีส่วนผสมทางด้านอารมณ์ ความรู้สึก เข้าไปเกี่ยวข้องอย่างมาก การกระทบกระทั่งกันอาจจะเริ่มจากเล็ก ๆ และก็ขยายวงกว้างขึ้นเรื่อย ๆ บางครอบครัวก็สามารถระงับได้ บางครอบครัวไม่สามารถระงับได้ บางครอบครัวมีการสะสมกันเป็นเวลานานจนในที่สุดก็ระเบิดออกมา จะเป็นไปในรูปแบบของการเผชิญหน้า หรือในรูปแบบของการหลีกเลี่ยง แยกตัวไม่ขอยุ่งเกี่ยวด้วย
จากประสบการณ์ของ บริษัท เฟิร์ม ที่ได้ทำงานที่ปรึกษาให้หลายครอบครัวธุรกิจ เราพบว่ามูลเหตุข้อขัดแย้งในครอบครัวอาจเกิดได้จาก 5 สาเหตุหลักคือ
- ความขัดแย้งที่เกิดจากโครงสร้างครอบครัว และโครงสร้างการบริหารธุรกิจครอบครัว
- ความขัดแย้งจากการขาดข้อมูล ข้อมูลที่รับรู้ไม่เท่ากัน การปิดบังข้อมูล หรือเปิดเผยไม่หมด หรือขาดการสื่อสารที่ดีพอ
- ความขัดแย้งที่เกิดจากผลประโยชน์ในรูปแบบต่าง ๆ
- ความขัดแย้งที่เกิดจากความสัมพันธ์
- ความขัดแย้งที่มาจากทัศนคติ บุคลิกภาพ ค่านิยม ส่วนบุคคล
ในตอนต่อไปเราจะมาลงลึกในแต่ละหัวข้อเพื่อทำความเข้าใจกับธรรมชาติของความขัดแย้งในธุรกิจครอบครัว เพื่อที่จะได้หาทางป้องกันก่อนที่ปัญหาจะลุกลามใหญ่โต ซึ่งอาจทำให้ธุรกิจถึงขั้นต้องล่มสลายหรือแยกทางกัน หรือต้องหวังพึ่งศาลเป็นหนทางสุดท้ายได้อย่างที่เห็นกันในข่าวอยู่เนื่อง ๆ
โดย นิรัต กาญจนาคพันธุ์
Nirat@firmfamilybusiness.com
นิรัต กาญจนาคพันธุ์ ปัจจุบันดำรงตำแหน่ง ประธานเจ้าหน้าที่ฝ่ายปฏิบัติการ
บริษัท เฟิร์ม จำกัด ผู้เชี่ยวชาญธุรกิจครอบครัวและที่ปรึกษาจัดทำธรรมนูญครอบครัว
