จากประสบการณ์ที่ได้รับความไว้วางใจให้เข้าไปให้คำปรึกษา และออกแบบการเขียนธรรมนูญครอบครัวแก่ครอบครัวธุรกิจต่างๆ ตลอดช่วงระยะเวลาหลายปีที่ผ่านมา ทำให้เราได้พบเห็นวิวัฒนาการของเรื่องราวต่างๆ ในธุรกิจครอบครัวที่อาจจะมาจากต่างแบคกราวด์ ต่างธุรกิจ ต่างขนาด ฯลฯ อย่างไรก็ตามสิ่งที่น่าสนใจเป็นอย่างยิ่งคือเราพบว่าในแง่มุมของประเด็นปัญหา และความท้าทายที่ธุรกิจครอบครัวต่างๆเผชิญ เราพบรูปแบบต่างๆที่เกิดขึ้นจะเป็นไปในทิศทางเดียวกัน ซ้ำไปซ้ำมา จนทำให้สามารถคาดการณ์ได้เลยว่า ถ้าโครงสร้างครอบครัวเป็นแบบนี้ความท้าทายที่พบก็มักจะเป็นในรูปแบบคล้ายๆ กัน เช่น
ครอบครัวที่ผู้ก่อตั้งยังมีอำนาจสั่งการ และกุมธุรกิจไว้อยู่ ลูกๆ ยังทำงานภายใต้คำสั่งของพ่อ สิ่งที่สามารถคาดการณ์ได้เลยคือเรื่องของช่องว่างระหว่างวัย (Generation Gap) ที่มักเกิดความขัดแย้งจากการทำงานระหว่างพ่อลูก ความไว้วางใจ และความต้องการที่แตกต่างกัน เช่นพ่อแม่ทำงาน 7 วันไม่มีวันหยุด แต่ลูกๆ ขอทำงานแค่ 5 วัน แน่นอนนำความหงุดหงิดมาสู่พ่อแม่ได้ พ่อใช้ประสบการณ์ในการทำงานในขณะที่ลูกใช้ความรู้จากที่ได้ร่ำเรียนมาเป็นต้น หรือในกรณีพ่อแม่วางมือแล้ว ลูกๆ ซึ่งแต่งงานมีครอบครัวและทำงานด้วยกัน เหตุการณ์ที่เป็นรูปแบบคล้ายกันคือ คู่สมรสของเราสามารถมีบทบาทในธุรกิจของเราได้มากน้อยแค่ไหน ถ้ามีลูกต่างคนต่างเริ่มมีความเป็นห่วงลูกหลานที่กำลังโตขึ้นว่าจะวางอนาคตให้ลูกๆ หลานๆ กันอย่างไรดี เค้าจะมีความรัก ความสามัคคีเหมือนรุ่นเราหรือเปล่า ค่านิยมที่พ่อแม่เราปลูกฝังมาจะส่งต่อหรือปลูกฝังให้ลูกหลานกันอย่างไร กิจกรรมที่เราเคยทำมาดูเหมือนจะจบที่รุ่นเราแล้ว เป็นต้น
ครอบครัวขนาดใหญ่ที่มีสมาชิกจำนวนมากทั้งที่ทำงานในธุรกิจครอบครัวและทำงานนอกธุรกิจครอบครัวและถือหุ้นในธุรกิจจากการส่งทอดทางมรดก เหตุการณ์ที่คาดการณ์ได้เลยคือเราจะทำอย่างไรที่จะสร้างความสามัคคีให้กับสมาชิกครอบครัวเราจะรักษาธุรกิจให้อยู่กับคนในครอบครัวได้อย่างไรเราจะให้ใครบริหารธุรกิจครอบครัวเราจะคัดเลือกใครเข้ามาทำงานบ้างหรือแผนสืบทอดที่สมาชิกทุกฝ่ายเห็นพ้องต้องกันคืออะไรเป็นต้น
ในฐานะที่ปรึกษาการเขียนธรรมนูญครอบครัวที่เห็นแพทเทิร์นที่เกิดซ้ำๆเหล่านี้มาตลอดทำให้เราสามารถบอกได้เลยว่าเรื่องราวในครอบครัวและธุรกิจครอบครัวเหล่านี้ เป็นเรื่องปกติที่เกิดขึ้นครอบครัว คุณไม่ได้เป็นคนเดียวคุณไม่ได้ผิดแผกแตกต่างจากครอบครัวอื่นเลยรายละเอียดอาจมีความแตกต่างกันตามโครงสร้างครอบครัวที่ไม่เหมือนกันแต่ข้อดีคือคุณสามารถเรียนรู้เหตุการณ์เหล่านี้จากครอบครัวอื่นได้ว่าเขามีหนทางและแก้ไขสิ่งเหล่านี้กันอย่างไรไม่ว่าจะเป็นกรณีศึกษาของธุรกิจครอบครัวจากทั่วโลกที่เปิดเผยให้ทราบกันทั่วไป หรือจากการเข้าไปเป็นที่ปรึกษาให้ครอบครัวต่างๆ เราได้เห็นวิธีการแก้ปัญหาที่น่าสนใจที่จะให้ตัวอย่างกับครอบครัวที่กำลังมีความกังวลใจ หรือเริ่มมีเรื่องราวขึ้น และช่วยหาหนทางในการแก้ปัญหาในแต่ละครอบครัว ซึ่งแม้ว่าทางออกหรือข้อแนะนำที่ให้ไปอาจจะมีความแตกต่างกันในรายละเอียดปลีกย่อย แต่ถึงอย่างไรในที่สุดครอบครัวก็ตัดสินใจบนข้อมูลที่ครอบครัวทั่วโลกเขาตัดสินใจกัน ซึ่งอาจไม่มีคำตอบที่ถูกต้องร้อยเปอร์เซนต์ แต่ถ้าทุกคนในครอบครัวเห็นพ้องต้องกันร่วมกันหาทางออกที่เป็นไปในทิศทางเดียวกัน โดยมีข้อมูลเชิงสถิติร่วมในการตัดสินใจ ก็ถือว่าครอบครัวเราได้ตัดสินใจเลือกทิศทาง และเตรียมแผนรองรับสิ่งที่จะเกิดขึ้นเต็มที่แล้ว
จึงเป็นที่มาของชื่อบทความนี้เพราะถ้าจะว่ากันจริงๆ แล้วหลักของโหราศาสตร์ก็มาจากการจัดทำสถิติและการรวบรวมความน่าจะเป็นที่เกิดขึ้น ซึ่งหมายความว่าหากเรามีประสบการณ์มากพอในเรื่องใด เรื่องหนึ่ง เราก็จะสามารถคาดการณ์ความท้าทาย หรือผลลัพธ์ที่อาจจะเกิดขึ้นได้ เนื่องจากมนุษย์ก็คือมนุษย์ย่อมมีความคิด ความรู้สึก และความต้องการที่ไม่แตกต่างกัน
โดย นิรัต กาญจนาคพันธุ์
Nirat@firmfamilybusiness.com
บริษัท เฟิร์ม จำกัด ผู้เชี่ยวชาญธุรกิจครอบครัวและที่ปรึกษาจัดทำธรรมนูญครอบครัว